वास्तवमा टिकटक के हो ? यो एप कति खतरनाक छ ? विश्वका धेरैजसो मुलुकमा किन बन्द हुँदै छ ?

कात्तिक २७, चिनियाँ सामाजिक सञ्जाल टिकटक फेरि विवादमा परेको छ । भारत, क्यानडा र डेनमार्कपछि अब बेलायतले छोटो भिडियो प्लेटफर्म टिकटकमाथि प्रतिबन्ध लगाएको छ । यसबाहेक, एपको बारेमा बढ्दो अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा चिन्ताको बीचमा, न्यूजील्याण्डको संसदले प्लेटफर्मलाई सबै सरकारी उपकरणहरूमा प्रतिबन्ध लगाउने तयारी गरिरहेको छ। योसँगै अमेरिकी प्रशासनले देशमा टिकटकमा पूर्ण प्रतिबन्ध लगाउने चेतावनी समेत दिएको छ ।

टिकटक भनेको के हो? बेलायतमा यस्तो के भयो ? न्यूजिल्याण्डमा टिकटक किन बन्द हुँदैछ ? अमेरिकाले किन दियो एपमाथि प्रतिबन्ध लगाउने चेतावनी ? टिकटकलाई कुन कुन देशले लगाए प्रतिबन्ध ? विश्वभर किन प्रतिबन्ध लगाइन्छ ?

टिकटक भनेको के हो?
Tiktok संसारभर छोटो भिडियो एपको रूपमा परिचित छ। यसले प्रयोगकर्ताहरूलाई छोटो भिडियोहरू अनलाइन हेर्न, सिर्जना गर्न र साझेदारी गर्न अनुमति दिन्छ। यो एप चिनियाँ प्रविधि कम्पनी बाइटडान्सले २०१६ मा लन्च गरेको थियो। यसको कार्यालय बेइजिङमा छ। जानकारीका अनुसार यसको उपलब्धता १५० भन्दा बढी देशहरूमा छ।

बेलायतमा किन लगाइयो प्रतिबन्ध ?
बेलायतले छोटो भिडियो प्लेटफर्म टिकटकमाथि प्रतिबन्ध लगाएको छ । सरकारी उपकरणमा यो प्रतिबन्ध लगाइएको हो । यो बिहीबार बेलायतको संसदमा घोषणा गरिएको थियो। रिपोर्टका अनुसार बेलायतले चिनियाँ स्वामित्वमा रहेको सोसल मिडिया भिडियो एपलाई सुरक्षा खतरा भएको भन्दै सरकारी उपकरणहरूमा प्रतिबन्ध लगाएको छ।

न्यूजिल्याण्डको संसदमा टिकटक किन बन्द हुँदैछ ?
न्यूजील्याण्डका सांसदहरूलाई शुक्रबार सूचित गरिएको थियो कि टिकटकलाई यस महिनाको अन्त्यमा सबै संसदीय उपकरणहरूबाट रोकिनेछ। संसदीय सेवाले उनलाई वर्तमान न्यूजील्याण्ड संसदीय वातावरणमा जोखिम स्वीकार्य नभएको बताएको छ।

न्यूजिल्याण्डमा यो प्रतिबन्ध सांसदको व्यक्तिगत फोनमा लाग्ने छैन । तर, संसदको कुनै पनि एप एक्सेस गर्नुअघि फोनबाट एप अनइन्स्टल गर्नुपर्नेछ । न्युजिल्यान्डका धेरै सांसदहरूले राजनीतिक भिडियो र आफ्नो बयान पोस्ट गर्न टिकटक प्रयोग गर्छन्।

टिकटकमाथि प्रतिबन्ध लगाउन अमेरिकाले किन दियो चेतावनी ?
अमेरिकी गुप्तचर एजेन्सी एफबीआई र संघीय सञ्चार आयोगले बाइटडान्सले टिकटक प्रयोगकर्ताको डाटा चिनियाँ सरकारसँग साझेदारी गर्न सक्ने चेतावनी दिएका छन्। यसमा प्रयोगकर्ताको ब्राउजिङ इतिहास, स्थान, र बायोमेट्रिक पहिचान जस्ता संवेदनशील जानकारी समावेश हुन सक्छ।

अमेरिकाले टिकटकमा पूर्ण प्रतिबन्ध लगाउने विचार गरिरहेको छ । ह्वाइट हाउसले भर्खरै एक विज्ञप्तिमा भन्यो कि यसले कानुनलाई समर्थन गर्नेछ जसले प्रशासनलाई टिकटक र अन्य विदेशी प्रविधिहरूलाई राष्ट्रिय सुरक्षामा खतरा उत्पन्न भएमा पूर्ण रूपमा प्रतिबन्ध लगाउन अनुमति दिनेछ।

वाल स्ट्रिट जर्नलको एक रिपोर्ट अनुसार बिडेन प्रशासनले टिकटकका चिनियाँ मालिकहरूलाई भिडियो एपमा रहेका आफ्ना शेयर बेच्न वा प्लेटफर्मबाट प्रतिबन्धको सामना गर्न आग्रह गरिरहेको छ। TikTok कार्यकारीहरूका अनुसार बाइटडान्सको 60% सेयरहरू विश्वव्यापी लगानीकर्ताहरू, 20% कर्मचारीहरू र 20% यसका संस्थापकहरूको स्वामित्वमा छन्।

अमेरिकामा विदेशी लगानी समिति (Cfius) ले भर्खरै स्टक बिक्रीको लागि आह्वान गरेको छ। Cfius एक संघीय कार्य बल हो जसले सीमापार लगानीहरूमा राष्ट्रिय-सुरक्षा जोखिमहरूको निरीक्षण गर्दछ। टिकटकको डाटा कसरी सुरक्षित गर्ने भन्ने बारे Cfius सँगको वार्ता दुई वर्षभन्दा बढी समयदेखि चलिरहेको छ, जसमा दुई गतिरोध छन्। पेन्टागन र न्याय विभागका प्रतिनिधिहरूले पनि स्टक बिक्रीलाई समर्थन गरिरहेका छन्।

उनीमाथि लागेको आरोपबारे टिकटकले के भन्छ ?
अमेरिकी चेतावनी पछि, टिकटकले बुधबार भन्यो कि जबरजस्ती बिक्रीले कथित सुरक्षा जोखिम समाधान गर्दैन। यद्यपि, यसले अमेरिकी प्रयोगकर्ताको डाटा र सामग्रीलाई चिनियाँ सरकारको पहुँच वा प्रभावबाट जोगाउन कदम चाल्ने वाचा गरेको छ।

यसैबीच, टिकटकका सीईओ शाउ जी च्युले सुरक्षा मामिलाहरूमा सांसदहरूको प्रश्नहरूको जवाफ दिन अर्को हप्ता सदनको ऊर्जा र वाणिज्य समितिमा उपस्थित हुने कार्यक्रम छ। २०२० मा, ट्रम्प प्रशासनले समान राष्ट्रिय-सुरक्षा चिन्ताको आधारमा टिकटकको बिक्री खोज्यो तर अदालतले रोक लगाएको थियो।

यो चिनियाँ एप कति ठूलो खतरा बन्न सक्छ?
चिनियाँ सरकारले गोप्य सूचनाको दुरुपयोग गर्ने गम्भीर सम्भावना रहेको विज्ञहरू बताउँछन्। यो चिन्ताजनक अवस्था हो । उनीहरुका अनुसार आज धेरै प्राविधिक कम्पनीहरु डाटा हार्वेस्टिङ (वेबसाइट, एप र सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म जस्ता विभिन्न स्रोतबाट जानकारी सङ्कलन गर्ने) मा संलग्न छन्। यी कम्पनीहरूले प्रयोगकर्ताको जानकारीको दुरुपयोग पनि गर्छन्।

जोन्स हप्किन्स युनिभर्सिटी इन्फर्मेसन सेक्युरिटी इन्स्टिच्युटका विज्ञहरूका अनुसार टिकटक प्रयोगकर्ताहरू जसले आफूले केही गर्दैनन् भन्ने सोच्नु विदेशी सरकारको हितमा हुन सक्छ, तर सधैं यस्तो हुँदैन। तपाईंको देशको बारेमा महत्त्वपूर्ण जानकारी आणविक ऊर्जा संयन्त्रहरू वा सैन्य केन्द्रहरूमा सीमित छैन तर खाद्य प्रशोधन, वित्त उद्योग र विश्वविद्यालयहरू जस्ता अन्य क्षेत्रहरूमा पनि विस्तार हुन्छ।

टिकटक विश्वको कुन कुनामा प्रतिबन्धित छ ?
राष्ट्रिय सुरक्षाको कारण देखाउँदै धेरै देशमा टिकटकलाई निरन्तर प्रतिबन्ध लगाइएको छ । भारतले जुन २०२० मा नै प्रतिबन्ध लगाएको थियो । यसपछि विश्वका धेरै देशले यो एपमाथि प्रतिबन्ध लगाएका छन् । भर्खरै डेनमार्कको रक्षा मन्त्रालयले पनि सरकारी कर्मचारीको फोनमा टिकटक प्रयोग गर्न प्रतिबन्ध लगाएको छ ।

योसँगै बेल्जियमले पनि टिकटकलाई सुरक्षा खतरा भन्दै सरकारी उपकरणमा यसको प्रयोगमा प्रतिबन्ध लगाएको छ । क्यानडा र युरोपेली आयोगले पहिले नै प्रतिबन्ध लगाएको थियो। जनवरी २०२३ सम्म, टिकटक अफगानिस्तान, आर्मेनिया, अजरबैजान, बंगलादेश, इरान, पाकिस्तानलगायत अन्य धेरै एशियाली देशहरूमा प्रतिबन्धित छ।

टिकटक किन विश्वभर प्रतिबन्धित छ?
पश्चिमी नेताहरूले टिकटक र यसको मूल कम्पनी बाइटडान्सले चिनियाँ सरकारलाई स्थान जानकारी जस्ता संवेदनशील प्रयोगकर्ता डेटा उपलब्ध गराउन सक्ने चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। उनीहरू चिन्तित छन् कि चीनले टिकटकको सामग्रीलाई गलत जानकारी फैलाउन प्रयोग गर्न सक्छ। तर, टिकटकले लामो समयदेखि यस्ता आरोपहरूलाई अस्वीकार गर्दै आएको छ।

विभिन्न एजेन्सिहरुको सहयोगमा